Sakripisyo ang lunas

by Bella Angeles Abangan

To forgive wrong darker than death of night,

To defy power, which seems omnipotent;

To love, and bear till Hope creates,

From its own wreck the thing it contemplates;

Neither to change, nor falter, nor repent;

This, like your glory Lord, to be,

Good, great and joyous, beautiful and free;

This is indeed, Life, Joy, Heaven and Victory.

Sacrifice is the key.

Iyan ang tula na may mensahe para sa lahat na mga gustong sumuko. Ang tula ay sinulat ni Percy B. Shelley.

Libo-libung padre at madre de pamilya ay iisa ang suliranin: paano paghuhustuhin ang kita sa hanapbuhay.

Sa mga namamasukan na maliit lamang ang kita ay paano gagawin kung wala ng maipamasahe. Ito ang wika ng isang misis na empleyado.

"Tibay ng loob, sipag at pananalig ang tanging makakalunas sa problema sa kabuhayan."

Narito ang isang istorya ng isang misis na nawalan ng trabaho ang kanyang mister ay puro paglalasing na ang hinaharap. Ang apat nilang anak na nasa elementary at haiskul ay manhid ang pandama sa kanyang karaingan.

Sabado ng gabi. Naroon na silang lahat sa bahay. Alas otso na ng gabi ay hindi pa naghahapunan. Tinawag ni Marina ang lahat niyang mga anak at asawang umuwi na di-lasing. Naroon silang lahat sa silid-tulugan nilang mag-asawa.

"Ikinalulungkot kong ibalita sa inyo na hindi ako nakadelihensiya kanina ng ating hapunan. Uutang sana ako sa aking kapatid ng pambili ng bigas. Huling saing ko na kaninang tanghali. Naipagbili ko nang lahat ang aking mga alahas. Hindi na ako umutang sa aking kuya pagkat nagparinig ang aking hipag na sila rin ay kapos. Papapiliin ko kayo ngayon sa dalawa kong proposal. Ang una ay payagan ninyo akong pumasok na domestic helper. Sabi ng bestfriend ko may opening sa Hongkong. Pinsan ko ang recruiter. Ang pangalawa ay kailangang kumilos kayong lahat upang tulungan ako."

Sabay-sabay ang sagot nilang lahat:

"Ayaw naming maging domestic helper kayo. Tutulong kaming lahat."

"Sige, magpulong kayong lahat kung paano tayo magtutulungan. Kulang ang kita ko sa pagtitinda sa sidewalk ng prutas sa Divisoria. Aalis muna ako at baka makautang ako kay kumareng Belen."

Nakatungo si Ruben, ang lasenggong asawa na nawalan ng pag-asa sa buhay. Alam ni Ruben na iyon na ang simula ng kanyang pagbabagong buhay. Hindi niya matiis na malayo si Marina. Mahal niya ang kanyang kabiyak, ang lahat-lahat sa kanyang buhay.

Buhay natin sa mundo ay pakikipagsapalaran. Kailangan ang pagkakaisa ng buong pamilya. Naroon sa ating puso ang pag-asang mahahango rin tayo sa kahirapan.

Una-una lamang tayo, Paghandaan huling sandali

Una-una lamang tayo

When I must leave you for a little while Please do not grieve and shed tears, And hug your sorrow through the years, But start out bravely with a gallant smile. And for may sake and in my name. Live on and do all things the same, Feed not your loneliness on empty days. But fill each waking hour in usefull ways, And never, never be afraid to die, For I am waiting for you in the sky!

Ang makatang sumulat ng tula sa itaas ay si Helen Steiner Rice.
Nabasa ko ang talambuhay ni Helen. Napakalungkot ‘pagkat nabiyuda siya nang maaga. Natutukan niya ang pagsusulat ng magagandang tula. Nabibigyan niya ng buhay at sigla ang bawat linya ng kanyang sinusulat. Malaman at may mensahe lagi katulad ng maysakit na malapit nang kunin ng Panginoon ang kanyang buhay.

Pinapayuhan niya ang kanyang mga mahal na huwag ipagdalamhati ang kanyang pag-alis. Magpatuloy sa araw-araw na buhay. Isang araw kapag ang kanyang mahal ang aalis ay sasalubungin niya ito sa kabilang buhay.

Noong nakaraang linggo ay tumunog ang aming telepono. Long distance call, ang tumawag ay ang pamangkin kong dalaga na nasa States.

Malubha ang kaisa-isang kong kapatid na babae, si Azon. Sumunod siya sa akin. Alam kong nasa intensive care unit si Azon, may limang anak na malalaki na. Ito ang malungkot na tanong ni Isay, kanyang anak:

"Auntie Belle, ipinatatanong ng Papa kung papayag kang tanggalin ang respiratory machine o vibrator. Lahat ng complication sa diabetes ay number four, last stage – sa kidney, sa puso at sa lungs. Ngunit Auntie, pinipisil pa niya ang aming braso.
"Huwag ninyong alisin. Hindi ako sang-ayon na tanggalin ang respiratory machine. Pandugtong iyan ng buhay. Parang tayo na rin ang pumatay sa kanya. Sumundo ka ng pari. Hatinggabi ngayon diyan. Puntahan mo ang pinakamalapit na simbahan. Lalagyan siya ng Holy Oil. Bibindisyunan siya. Bubuti ang kanyang pakiramdam. Ang mga pari ay may sinumpaan. Kapag pinasundo sila dahil kailangan sila ng malubhang maysakit ay dapat silang sumama. Isa iyan sa tungkulin nila na hindi maaaring biguin."
Tumawag si Isay muli. Isang Amerikanong pari ang kanilang sinundo. Hindi nila kilala ang paring ito. Ang oras sa kanila ay ala-una ng madaling-araw.

Sang-ayon sa ipinagtapat sa akin ni Isay – pagkaraan ng isang oras ay gumanda na ang pakiramdam ni Azon.

Minulat ni Azon ang kanyang mga mata. Ngumiti siya. Mahigpit ang hawak niya sa kamay ng bawat anak at sa kanyang kabiyak.

Inaalis sa araw ang respiratory machine. Nakahihinga na siya ng normal. Purihin ang Diyos! Sa gabi lamang inilalagay ang respiratory machine. Mahirap makaligtas sa kanyang kalagayan. Diyos lamang ang nakakaalam.

Sa hiram na buhay ng Poon ay may taning tayo. Iisa ang katotohanan – tayo’y una-una lamang.



Paghandaan - huling sandali


God has already fixed the year, the month, the hour, and the moment when you and I are to leave this earth and go into eternity but the time is unknown to us.
Iyan ang pahayag ni Alphonsus de Liguori hinggil sa ating kamatayan.

Tayo’y mga turista lamang sa mundo. Iyan naman ang wika ni Elorde noong may sakit na siya ng kanser. Nakahanda siya at tinanggap niya nang maluwag sa puso ang kanyang kamatayan. Totoong mabait ang Diyos sa kanya ‘pagkat nakapaghanda pa siya bago siya tinawag.

Ang mga taong takot sa Diyos ay ayaw pang mani-wala sa katotohanang may hangganan ang kanilang buhay. Kaugnay nito’y isang kuwento na ating narinig noon:

Isa sa mga tauhan ng hari ang pinagsabihang naroon si Kamatayan sa hardin ng palasyo at siya ay hinihintay. Ang ginawa ng taong ito ay nagdaan sa likuran ng palasyo. Hiniram ang isang kabayo ng hari at mabilis na nagtungo sa Baghdad.

Pagdating niya doon, naroon na si Kamatayan, naka-ngiti at nakaabang. Ito ang sinabi sa kanya. "Talagang dito kita yayakagin kanina ngunit hindi mo ako binigyan ng pagkakataong sabihin ito sa iyo…."

Maaari ba tayong mabuhay ng higit pa sa 150 taon? Maaari ba tayong magpakaligaya at gumawa ng kasalanan at saka na ang pagsisisi? Harapin natin ang katotohanan.
Minsan lamang tayo isilang. Minsan lamang tayo mabuhay. Iisa ang ating kaluluwa na ang tutunguhin ay walang hanggan. Hawak ba natin ang ating buhay? Hawak ba natin ang "bukas"? Hindi ba masarap lumisan sa daigdig na may ngiti sa labi at walang luha sa ating mga mata?

Ito’y nangangahulugan na tayo’y nakahanda. Hindi sa huling sandali ay tumatawad pa ng ganito: "Saka mo na ako kunin, Lord, parang awa Mo na sa akin…."
Lagi nating gunitain kung paano, kailan, saan at ano ang ikinamatay ng ating mga mahal sa buhay. Itanong natin ito sa ating sarili: Nakahanda ba ako? Marami pa ba akong dapat itumpak at pagsisihan.

Sinabi ni San Agustin: Give up your sins….

Nilay-nilayin natin: Ilang taon na ba ako ngayon? Kung ang aking "Candle of Life" ay tatagal ng 70, ilang taon pa ang natitira? Kung wala akong taglay na sakit ngayon at pag-iingatan ko ang aking kalusugan at hindi maaksidente, ilang taon pa ang ilalagi ko sa mundong ito? Bago ipakita ng Diyos ang "flashback", ako na muna ang gagawa ng sarili kong "flashback" habang ako’y buhay pa. Kailangang itumpak ko ang aking buhay.
Anu-ano ang dapat kong pagsisihan? Paano ako makikipag-ugnayan sa Kanya? Kailan ko gagawin ang aking Prayer Time?

Marahil panahon na upang tayo’y magpasagip sa ating Dakilang Tagapagligtas. Mababasa natin sa Biblia: SON, OBSERVE THE TIME. Laging handa. Ito ang motto. Sa kabilang buhay, walang relos o kalendaryo. Iyon ang magpakailanman.

Anong sarap mamatay sa grasya ng Panginoon. Noong namatay ang kardinal ng Rochester, nasambit niya: "Te Deum" sapagkat siya’y maligaya noon.

Samantala, si St. Francis Assisi ay umaawit sa huli niyang mga sandali.

Narito ang pangako na nakasulat sa Biblia sa mga mamamatay na may malinis na puso:
God shall wipe away all tears from your eyes and death shall be no more.



Habang may buhay


"I had to die in order to learn how to live. God had to take my life away long enough to teach me how to use it."

Ito’y ipinagtapat ni Betty Malz kay Catherine Marshall. Namatay ng ilang saglit si Betty noong July 31, 1959. Nag-long distance ang nurse sa ina, si Mrs. Perkins, upang ibalita noon na namatay na ang kanyang anak na si Betty.

Isa lamang si Betty Malz sa daan-daang tao sa daigdig na namatay ng clinical death – nagbalik muli ang kanyang kaluluwa sa kanyang katawan.

May anim na duktor, isang propesor at isang pari ang gumawa ng kani-kanilang interbyu sa mga taong nabuhay muli. Nabuhay kaya sila dahil sa himala?

Ang gumawa ng masusing pananaliksik ay sina Dr. Elizabeth Kublar Ross, Fr. Hervert Thurson, Dr. Robert Crookell. Bawat isa sa kanila ay gumawa ng pakikipanayam sa maraming taong pinagkalooban ng pangalawang buhay. Sumulat sila ng mga artikulo at aklat na hango sa kanilang pananaliksik.

Narito ang ilang siniping-sabi mula sa kanilang sinulat. Pinagsama-sama ang mga ito ni Ian Currie sa kanyang aklat "You Cannot Die".

"Is there really, then, a ‘day of judgment’ after death? The answer seems, incredibly enough. To be ‘yes’ except that it doesn’t last a day. Instead, it take just seconds."

"The ‘being of light’, after asking the dying person to assess his life, helps him to do this in the most practical way possible by showing him a ‘more of it, an astonishingly vivid depiction of his own past’."

Ito ang pagtatapat ng isang taong nabuhay muli:

"When the light appeared the first thing He said to me was: ‘What do you have to show Me that you’ve done well with your life?’ And that’s when these flashbacks started. The things that flashed back came in order of my life, since childhood and they were very clear. It was like a film of my life."

Ipinaliwanag ng mga mananaliksik na batay sa kanilang interbyu hinggil sa mga nag-suicide:

"If you live here a tormented soul, you will be a tormented soul over there, too. And that is an everlasting life."

Mapalad tayong buhay pa sa kasalukuyan. Ang sulyap sa "kabilang daigdig" ay kapupulutan ng magagandang aral ‘pagkat hindi pa huli. Ha-bang buhay pa tayo’y makipag-ugnay sa Kanya. Gumawa ng pawang buti sa kapwa. Ito lamang ang tanging madadala natin sa kabilang buhay.

Huwag mong isisi sa Diyos

"Elsa, bangon ka. Bilisan mo."

"Bakit Carding? Ano’ng nangyari?"

"Sumasakit ang dibdib ko. Dalhin mo ako sa doktor."

"Ha? Baka pagod lang iyan. Mam’ya, ipagtitimpla kita ng calamansi juice. Tsaka uminom ka nang uminom ng tubig. Maaalis iyan."

"Hindi. Ibang klaseng sakit ito. Mas matindi. Sabihin mo kay Pastor Laxa, siya muna ang manguna sa service mamaya. Hindi ko kayang magsalita ng matagal."

"Carding, magsabi ka nga nang totoo. May inililihim ka ba sa akin?"

Ipagtatapat ko na... sa iyo. Nagpa-check-up ako nu’ng isang linggo. May nakita silang bukol sa baga ko. Kanser, Elsa... stage 4."

"Ano?! Bakit gano’n? Carding, hindi yata tama. Naglilingkod ka sa simbahan. Halos buong buhay mo ibinuhos mo na sa pagsisilbi sa mga tao. Tapos ikaw pa ang tatamaan ng grabeng sakit? Hindi tama. Hindi makatarungan, Hu-hu-hu."

"Huwag kang ganyan. Huwag mong isisi sa Diyos ang mga nangyayari. Magtiwala tayo. Hindi Niya tayo pababayaan."

"Pero pa’no kung kunin ka Niya sa ‘min? Pa’no na ang mga bata? Pa’no kami mabubuhay? Hindi ko yata kaya. Hindi. Hindi ko kaya."

Maraming tao ang nagtatanim ng galit sa Diyos dahil sa mga mapapait na karanasang dumarating sa kanilang mga buhay. Tulad ni Carding, may mga tinatamaan ng grabeng sakit. O kaya’y namamatayan ng isang mahal sa buhay. O kaya nama’y nasusunugan ng bahay. O nalulugi sa negosyo.

Sa lahat ng mga pagkakataong nabanggit ay may isang mahalagang mensahe ang Bibliya. Basahin natin ang nakasulat sa Roma 8:28, isa sa mga popular na talata ng Banal na Kasulatan:

"At nalalaman natin na sa lahat ng bagay ang Diyos ay gumagawa sa ikabubuti ng mga umiibig sa Kanya, sa kanila na mga tinawag alinsunod sa Kanyang layunin..."

Ang mga salitang ito’y madalas mabigyan ng maling interpretasyon. Maraming beses na itong "binatak" para masakop ang mga bagay-bagay na hindi naman nito sinasabi. Subalit ang tamang paraan ng pagpapaliwanag ng kahulugan nito’y mababasa sa mga talatang sumusunod dito:

"Sino ang makapaghihiwalay sa atin sa pag-ibig ni Cristo? Ang kahirapan ba, o ang kapighatian, o ang pag-uusig, o ang taggutom, o ang kahubaran, o ang panganib, o ang tabak? Ngunit sa lahat ng mga bagay na ito, tayo’y higit pa sa mga nagtatagumpay sa pamamagitan Niya na sa atin ay umiibig. Sapagkat ako’y naniniwalang lubos, na kahit ang kamatayan man, ni ang buhay, ni ang mga anghel, ni ang mga pinuno, ni ang mga bagay sa kasalukuyan, ni ang mga bagay na darating, ni ang mga kapangyarihan... ay hindi makapaghihiwalay sa atin sa pag-ibig ng Diyos, na kay Cristo Jesus na Panginoon natin" (Roma 8:35, 37-39).

Mula sa mga salitang ito ng Apostol Pablo ay malinaw na hindi niya ipinapangakong magaganda o mga masasayang pangyayari lamang ang dadaan sa buhay ng isang tapat na naglilingkod sa Diyos. Bagkus ay sinasabi niyang kahit ang mga mahihirap na pagsubok na nakalarawan sa mga talatang nabanggit ay maaaring gamitin ng Diyos sa Kanyang pangkalahatang planong tiyak na ikabubuti ng Kanyang mga tunay na anak. Ang isang klasikong ehemplo nito ay ang bansang Israel. Ang Bibliya ay nag-uumapaw sa mga magagandang pangako ng Diyos para sa lahing ito - ang lahing Kanyang pinili upang ipaunawa sa buong mundo ang katotohanan ng Kanyang mensahe ng kaligtasan. Subalit kung titingnan mo ang Israel ngayon, walang puknat ang gulo sa loob ng maliit na bansang ito. Pinaliligiran pa ito ng mga bansang may galit dito.

Ang lahat ng pinagdadaanan ng Israel mula pa noon hanggang ngayon ay may kinalaman sa mga plano ng Diyos para sa bansang ito pagdating ng mga huling araw na nakahayag sa huling aklat ng Bibliya. Kaya’t makatitiyak tayong magkakaroon ng pagliligtas ng mga Israelita sa tamang panahong Diyos lamang ang nakakaalam. At tulad din ng bansang Israel, ang mga tunay na anak ng Diyos ay makakaasang inihanda ng Diyos ang takdang panahon ng paghahayag ng Kanyang mabuting plano para sa kanila. Katapatan lamang sa paghihintay ang hinihiling ng Panginoong Jesus bilang kapalit. Kaya’t manalig tayo.


***

Ipaubaya sa Diyos ang lahat.

Marami sa atin ang napapagal dahil sa bigat na dinadala natin dulot ng mga taong nakasakit sa atin, nakasira sa pagkatao natin, sa mga problemang walang kalutasang natatanaw, sa nararanasang kahirapan sa buhay na tila walang katapusan.

Nang isulat ni Pablo ang kanyang liham sa mga taga-Filipinos, siya ay nasa kulungan pero nakuha pa rin niyang sabihin ang "Huwag kayong mabalisa tungkol sa anumang bagay. Sa halip ay hingin ninyo sa Diyos fang lahat ng inyong kailangan sa pamamagitan ng panalanging may pasasalamat. At ang di-malirip na kapayapaan ng Diyos ang mag-iingat sa inyong puso at pag-iisip sa pamamagitan ni Cristo Jesus." Nakikita rin ni Pablo na kahit sa gitna ng madidilim na yugto ng ating buhay"... sa lahat ng bagay, ang Diyos ay gumagawang kasama ang mga nagmamahal sa Kanya... sa kanilang ikabubuti" (Romans 8:28).

Di man natin makita ang araw dahil madilim, pero nananatili pa rin ito sa kanyang kinalalagyan. Madalas, akala nati’y hindi tayo sinasamahan ng Panginoon pero nandoon pa rin Siya na kumikilos sa ating buhay. Kailangan ba natin ng kapayapaang di-malirip at kapahingahan ng kaluluwa? Papaano ba natin mabibitiwan ang mga bagay na ating pinangangambahan o mga kabigatan upang hayaan ang Diyos na humawak ng mga ito? sa Filipos 3:7-21 ay ipinakita ni Pablo ang mga tuntunin niyang makakatulong sa atin.

Kailangang lumalim ang ating relasyon sa Panginoon. Ito’y hindi kusang lalago kundi natin sisikaping kilalanin si Cristo. Sinabi ni Pablo sa Filipos 3:8,10: "Oo, inari kong kalugihan ang lahat ng bagay bilang kapalit ng lalong mahalaga, ang pagkakilala kay Cristo Jesus na aking Panginoon... Ang tanging hangarin ko ngayon ay lubusang makilala si Cristo, maranasan ang kapangyarihan ng kanyang pagkabuhay na mag-uli, makihati sa Kanyang mga hirap, at matulad sa Kanya - pati sa Kanyang kamatayan."

Paano ba lalalim ang relasyon natin sa ating Panginoon? Mahalagang magbasa tayo ng Bibliya, ang Salita ng Diyos, kung saan inihayag Niya lahat ang dapat nating malaman tungkol sa Kanya. Dito natin malalaman ang Kanyang karakter at mga katangian. Maiintindihan natin ang pag-ibig ng Diyos sa atin, at malalaman natin ang layunin Niya sa buhay natin. Malaman natin kung anu-ano ang mga nakalulugod sa paningin ng Diyos, at kung sino tayo sa mata Niya.

Hinihingi ng Panginoon sa atin ang buong buhay natin. Wala tayong kapahingahan kung hindi pa natin isinuko ang lahat sa Diyos. Ang payo sa atin ni Pablo sa Filipos 4:9 ay "Isagawa ninyo ang lahat ng inyong natutuhan, tinanggap, narinig, at nakita sa akin. Kung magkagayon, sasainyo ang Diyos na nagbibigay ng kapayapaan."

Isang pastor ang nagkuwento na noong nagtatrabaho ang misis niya sa isang advertising agency ay marami ang naninira sa kanya. Dahil hindi makayanan, nagpasiya ang asawa niyang mag-resign na lang. Unti-unting humina ang kompanya, hanggang pinilit ng dating amo ang asawa niya na pabalikin siya. Kinuha pa rin siya kahit may kondisyon siyang part-time lang siya papasok. Muling bumangon ang kompanya sa pagbalik niya. Ngayon hindi kumukuha ng empleyado ang amo niya kung hindi Kristiyano.

Kapag gusto na nating sumuko sa buhay, sundin nating ang sinabi ni Jesus sa Mateo 11:28-30: "Lumapit kayo sa Akin, kayong lahat na napapagal at nabibigatan sa inyong pasanin, at kayo’y pagpapahingahin Ko. Pasanin ninyo ang Aking pamatok, at mag-aral kayo sa Akin; Ako’y maamo at mababang-loob, at makasusumpong kayo ng kapahingahan para sa inyong kaluluwa. Sapagkat maginhawang dalhin ang Aking pamatok, at magaan ang pasaning ibibigay Ko sa inyo."

Panalangin: Purihin Ka, O Diyos! Hangad mo ang aking ikabubuti. Maganda ang mga plano mo para sa akin. Panginoon, nais kong isuko sa Iyo ang lahat sa aking buhay, pati na ang mga pagsubok na kinakaharap ko ngayon. Kayo po ang maghari sa aking buhay. Palakasin N’yo po ang aking pananalig sa Inyo at sa Inyong Banal na Salita. Amen.

SEARCH for BARANGAY MODEL BAHAY KUBO FOOD PRODUCTION IN EVERY BARANGAY IN THE PHILIPPINES.

Greetings to the more than 42,000 Barangays in the Philippines: Chairman, Kagawad, Tanod and other officials and their constituencies. Nais naming imungkahi ang SEARCH for BARANGAY MODEL BAHAY KUBO FOOD PRODUCTION IN EVERY BARANGAY IN THE PHILIPPINES.

Sa programang "Capitan Tony Arevalo: Capitan del Barrio" sa DZXL tuwing Sabado simula 4:30 hanggang 6:00 ng hapon kasama namin sina Dr. Cosio, Pastor Nelson, Mike Borlaza, Dean Judith Secusana, Chairman Boogie at iba pang mga kasamahan sa pagtalakay ng mga iba't ibang isyu na may kinalaman sa Barangay: peace and order, social issues/problems, kabuhayan at kahirapan, kalusugan at mga karamdaman, housing, education, employment, etc.

1. Ang pagkain ng wasto at sapat ay susi ukol sa kalusugan at pag-iwas at gamot sa malnutrition at iba't ibang uri ng mga sakit. Kung ito ay iuugnay sa mga barangay, malaki ang magagawa ng mga opisyales ng barangay at mga mamamayan ukol sa production, processing, marketing.

2. Ito ang batayan ng aming mungkahi na magkaroon ng BARANGAY SEARCH FOR MODEL BAHAY KUBO FOOD PRODUCTION. Ang pinakagabay ukol sa paghahanap ng modelong ito ay dili't iba kundi ang awit na "Bahay Kubo, kahit munti, ang halaman doon ay sari-sari..." At ang mga tanim ay "Singkamas at talong, sigarilyas at mani, sitaw, bataw, patani...kundol, patola, upo't kalabasa, at saka mayroon pa: labanos, mustasa, sibuyas, kamatis, bawang at luya...sa paligid-ligid ay puno ng linga."

Sikapin na maitanim ang 18 gulay at magdagdag ng iba pa...okra, ampalaya, sili, saluyot, alugbati, talinum, kadios...

3. Paligiran ang lote ng bakod ng malunggay, kamoteng kahoy, papaya, bayabas, sampalok, bignay at kamias. Magtanim din ng kamoteng baging, kangkong, sili at gabe para may talbos na maaani sa araw-araw.

4. Gumawa ng Balag para sa mga gulay na gumagapang o umaakyat: Singkamas, sigarilyas, sitaw, bataw, patani, kundol, patola, upo, kalabasa, alugbati, ampalaya.

5. Nursery ng mga seedlings: niyog, mangga, langka, guyabano, santol, sampalok, duhat, kamias, bayabas, kalamansi, suha, dayap, abokado, banaba, kasoy, macopa, balimbing at iba pang fruit trees at gulay.

6. Magtanim din ng mga halamang gamot o herbal medicine na maaring gawing tsaa o agua tiempo: alagaw, pandan, tanglad (lemon grass), basil, oregano, sambong, ikmo, lagundi.

7. Magtayo ng Seed Dispersal Center para sa mga nangangailangan ng mga buto ng gulay at ibang pananim. Ito ay mapagkakakitaan ng mga taga-Barangay o subdivision.

8. Launch a Campaign for Seed Dispersal in Vacant Lots where no cultivation is needed. Simply disperse or scatter seeds such as saluyot, papaya, malunggay, patola, kundol, kangkong, acapulko, atbp.

9. Magtanim din ng mga mababango at bulaklaking halaman...sampaguita, ilang-ilang, rosal, kamia, gumamela, champaca, bougainvilla at orchids, dama de noche.

10. After one year, conduct a contest as to the BEST MODEL BAHAY KUBO FOOD PRODUCTION GARDEN/FARM in the BARANGAY... And give awards and citations for the chosen ones. Get sponsors and donors for the special event. Invite us as judges and join the awards ceremony.

11. Kung kayo ay mayroong proyekto sa inyong Barangay na MODEL BAHAY KUBO FOOD PRODUCTION, ipaabot at ipaalam sa amin sa pamamagitan ng sulat, telepono, email. At kung kayo ay malapit-lapit sa Metro Manila at aming maaabot at madalaw upang ating maikuwento at maibalita sa radyo at maisulat ito sa diaryo.

12. Kaya nga samahan na ninyo kami sa Radyo at Diaryo sa BARANGAY SEARCH FOR MODEL BAHAY KUBO FOOD PRODUCTION.

13. Marahil ang unang nasa isip ng marami, ito ay isang contest o timpalak at tayo ay mamamahagi ng premyo. Ito ay sisikapin natin na mabigyan ng recognition ang mga Barangay na umabot sa pamantayan ng BARANGAY SEARCH FOR MODEL BAHAY KUBO FOOD PRODUCTION. At ihahanap ng mga sponsors and donors na mapapakinabangan ng inyong Barangay at mamamayan.

Gayundin, inyong isaalang-alang na sa paggawa at pagsasakatuparan ng proyektong ito ay panalo na kayo at ang inyong Barangay. Mayroon kayong Modelong pamamarisan at gayundin naman ay mayroon kayong mapagkukunan ng pagkain, gamot at kabuhayan.

For information call/contact: DZXL "Capitan Tony Arevalo: Capitan del Barrio" Saturday, 4:00-6:00PM Tel. 631-5857/631-5877
CARICA HERBAL HEALTH GARDEN, The Health Plant Collection 25 Gil Puyat (Buendia) corner Bautista, Barangay Palanan, Makati City.

Telephone: 729-1508/729-4447/Ramon Tan - 0917-623-2330/Marivic Villanueva - 0906-2272-410/Rodel Quilao - 0921-757-5867/Ed Savares 0919-8168703/Pepz Cunanan - 0922-8830696/Belle Pagtakhan 0919-4615441/Arjeen Diaz 0927-8776148/Mel Sanchez 0918-5179859/Sarita Lopez 0918-2795101/E-mail: caricaphil@yahoo.com/pcunanan@gmail.com/pepz2002@yahoo.com
LIBRENG SEMINAR ON VIRGIN COCONUT OIL: Every MONDAY TO SUNDAY. 8:00 AM to 5:00 PM: Also DAILY DISPLAY, DEMONSTRATION, SALE OF VIRGIN COCONUT OIL and HERBAL HEALTH PRODUCTS & EQUIPMENT/MACHINES CARICA Livelihood and Entrepreneur Assistance Program (C-LEAP) Business Center 25 Gil Puyat (Buendia) corner Bautista, Barangay Palanan, Makati City. Phone: 729-1508/729-4447.


SIGLA: ORIGINAL FILIPINO EXERCISE FOR WELLNESS & STRESS MANAGEMENT of BODY, MIND & SPIRIT.


Demonstration & Workshop at C-LEAP Center, 25 Gil Puyat (Buendia) corner Bautista, Barangay Palanan, Makati City: Call/contact J.P.M. Cunanan - Proponent 0922-8830696;

pcunanan@gmail.com/pepz2002@yahoo.com/Dean Judith J. Secusana - Asian Summit College - Sigla Consultant - 0920-2877339 judithsecu@yahoo.com/Leny D. Lopez-Dee, Manager Lunas Natural Healing and Wellness - Tel. 729-4448/0916-4597384.



Part II.

Greetings to the more than 42,000 Barangays in the Philippines: Chairman, Kagawad, Tanod and other officials and their constituencies.

Nais naming imungkahi ang SEARCH for BARANGAY MODEL BAHAY KUBO FOOD PRODUCTION IN EVERY BARANGAY IN THE PHILIPPINES.

Sa panahon ng krisis sa pagkain, kalusugan at kabuhayan, magandang magkaroon tayo ng modelong pamamaraan ng paghahalaman na pantugon sa mga ito. Isang simpleng gabay ang ibinibigay ng awit na "Bahay Kubo, kahit munti, ang halaman doon ay sari-sari..."
Kung bibigyang pansin natin ang pamamaraan ng ating pagtatanim, marami ang nahihilig sa tinatawag na Mono-cropping...ito ay ang pagtatanim ng iisa o iilang uri lamang ng pananim. At ito ang siyang naging direksyon ng mga may hacienda o plantation ng tubo, palay, mais, saging, pinya, orchids o mga bulaklakin. At maging sa pagtatanim ng mga gulay ma malakihan ay puro kamatis, repolyo, carrots, patatas. At ang layunin ng pamamaraang ito ay commercial: mamuhunan ng malaki, kumita ng malaki at kung malugi ay malaki rin.

Ang modelo ng Bahay Kubo ay nagpapaalaala sa atin ng pagtatanim na ang halaman doon ay sari-sari... Ngunit madalas ang ating pagtatanim sa kapaligiran ng ating mga bahay (na hindi na kubo) ay mga halamang ornamental, bulaklakin. At nakabubusog ng mata, ngunit hindi naman pagkain at gamot na ating kailangan sa pang-araw-araw. Marahil ang kailangan natin ay hindi malalaking taniman na seasonal o pana-panahon, kundi taniman na palagiang may mga maaaning talbos, ugat, dahon, bulaklak, bunga, buto na magagamit sa araw-araw at buong taon.

Isa sa magandang pamarisan natin ay ang binansagan naming "PINAKBET GARDENING" ng mga Ilokano. Magtatanim tayo na ang layunin ay maisama ito sa mga lulutuing ulam o pagkain. Magtala tayo ng mga sangkap na gulay na iluluto: talong, ampalaya, sitaw, kalabasa, malunggay, kamote, saluyot, sili, okra, sigarilyas, bunga ng singkamas, luya, bawang, sibuyas, kamatis...At ang kailangan na lamang natin ay ang bagoong isda na pampalasa, pampasarap. At kung mayroong karne o inihaw na isda, enjoy tayo sa masarap at masustansyang pagkain...At siya marahil sikreto ng mga Ilokano sa kanilang kalakasan, kalusugan, kasiglahan at mahabang buhay. At bukod sa may maipamimigay o mahihingi ang mga kapitbahay at kamag-anak, ito ay maibebenta sa palengke o talipapa.

Ang "PINAKBET GARDENING" ay ginagawa ng mga Ilokano maging sa pagdayo sa ibang lalawigan sa Mindanao (Cotabato, Saranggani, Bukidnon, Davao, atbp.) at Visayas at sa aming paglalakbay maging sa Amerika-California, New York, atbp. ay nakagawian na nila ang pagtatanim ng gulay na kinagisnan.

Nais naming itanong sa ating mga kababayan kung may alam sila na pamamaraan ng pagtatanim na matatawag namang "Kapampangan Gardening", "Tagalog Gardening", Bicol Gardening", "Ilongo Gardening", "Cebuano Gardening", "Visayan Gardening", "Mindanao Gardening".

Kung ipadadala ninyo ito sa amin ay ating ilalathala ang mga ito upang mahikayat ang iba sa kanilang pagtatanim.

Ang pamamaraan na itinuro ng mga Chinese ay ang "Chop Suey Gardening" na nagtatanim ng iba’t ibang gulay na pangsahog sa chopsuey: repolyo, bellpepper, pechay, lechugas, chicharo, baguio beans, carrots, atbp. Maaari rin tayong magtanim na matatawag nating: "Kare-kare Gardening" o "Sinigang Gardening" o "Bicol Express Gardening" o "Tinola Gardening"...

Kung ating mahihikayat ang ating mga kabarangay sa kanilang pagtatanim sa palibot ng kanilang mga bahay ng mga gulay na ito na kanilang mapipitas at magagamit sa pang-araw-araw na pagluluto at pagkain, malaki ang magiging pakinabang. Makatitipid at bawas gastos at hindi na kailangang bumili sa palengke. At sigurado tayo na walang chemicals, pesticide at fertilizer, na maaring pagmulan at magdulot ng sakit, gastos at problema sa atin.

Hindi rason ang kahirapan

Kung mayroong isang bagay na puwedeng madala ng isang tao hanggang sa kanyang pagpanaw, ito ay ang dangal o dignidad.


Ang bahay, kotse, mga alahas, makapal na libreta-de-bangko, yaman, edukasyon at katalinuhan, kapangyarihan, katanyagan, lahat ito ay walang saysay sa pagpanaw natin. Lahat ito ay maiiwan lang sa kamunduhan. Pero ang ating dangal, ang ating pagkatao, ang ating moralidad, bitbit natin ito. Sa bawat pag-alaala sa atin ng ating mga naulila, sa bawat banggit sa ating pangalan, ito ang tanging alaalang maiiwang nakaukit sa kanila. Kung anong klaseng tao tayo at kung paano tayo nagpakatao sa panahon ng pamamalagi natin sa mundong ito.


Nakakalungkot isipin na mayroong mga taong nagpapatalo sa kahirapan. Nagpapatalo sa kabiguan at nagpapatalo sa maruming sistema ng lipunan.
Lahat tayo ay may kani-kanyang pinapasang krus ngunit hindi maikakailang sa pagsama ng ating ekonomiya ay patuloy na dumarami ang mahihirap at lalo pang lumalaki ang agwat ng nakakaangat sa buhay at mga taong sumasala sa oras ng pagkain.


Kung walang trabaho at walang panustos sa pamilya, sapat bang rason ito para magnakaw at pumatay? Kung ang boss mo ay ganid at matakaw sa pera sukdulang kurakutin ang hindi kanya, sapat bang rason ito para mangurakot din at gumawa ng pera sa ilegal na paraan?


Isa lang ang aral na itinuturo sa atin ng ating pananampalataya sa Lumikha, ang tama ay tama at ang mali ay mali. Hindi kailanman puwede o dapat pangatwiranan ang isang mali para maging tama.


Hindi kailangang palasimba ka at nagbabasa ng Bibliya para malaman mo ang tama at mali. Hindi kailangang marunong kang bumasa at sumulat para malaman mo ang tama at mali. Hindi kailangang kumakain ka nang tatlong beses isang araw para malaman mo ang tama at mali.


Bilang tao, nilikha tayong may konsensya at sa kaibuturan ng ating puso, nariyan ang klarong linya sa pagitan ng tama at mali. Maaaring manipis ito pero kasing linaw ito ng sikat ng araw.


Nakakalungkot na makitang may ilang kababayan tayong ginagamit na dahilan ang kahirapan para gumawa ng mali. Ginagamit ang maling halimbawa ng ilan para pangatwiranan ang sariling kamalian.


Ang kalunus-lunos na stampede sa labas ng Ultra noong Sabado ng umaga ay salamin ng pagguho ng moralidad natin bilang tao.


Nauunawaan natin ang ating mga kababayan na pumila roon para umamot ng kaunting swerte at papremyo. Nakikisimpatiya tayo sa kanilang pangangailangan. Maaaring ilan sa kanila ay desperadong makamit ang kanilang pangarap sa gayong paraan, pero huwag naman sanang gayon ka-desperado na wala na tayong pakialam, makasakit man tayo at makatapak (literal na makatapak) ng tao.


Tirhan natin ng dignidad ang ating sarili. Naniniwala kaming mas marami pa rin sa atin ang kumikilala sa pakikipagkapwa-tao kaysa pagsusulong ng pansariling interes.


Kung hindi kayang gawin ng ating mga lider ang pagpapakatao at alam naman nating masamang ehemplo sila, tayo ang gumawa ng tama. Ipakita nating kahit mahirap tayo, may konsensya tayo at nakakakilala ng tama at mali.